در گزارش حاضر، آثار شیوع ویروس کرونا بر بخش های مختلف حمل ونقل در ایران با تمرکز بر حمل ونقل شهری و جاده ای (برون شهری) مورد بررسی قرار گرفت. براساس داده های موجود می توان مهم ترین آثار بحران کرونا بر بخش حمل ونقل را در چند دسته کلی مطرح کرد: 1. مسائل مربوط به ادامه فعالیت حمل ونقل همگانی و رعایت همزمان پروتکل های بهداشتی ازجمله فاصله گذاری اجتماعی که چالش اصلی پیش رو به حساب می آید. 2. کاهش تقاضای حمل ونقل که کاهش درآمد بخش دولتی، شهرداری ها و بخش خصوصی مانند کاهش درآمد عوارضی ها، امداد خودروها، مجتمع های رفاهی بین راهی، جایگاه داران سوخت، کاهش درآمد از جرائم راهنمایی و رانندگی و کاهش درآمد بخش حمل ونقل عمومی از یک طرف و افزایش هزینه هایی مانند استفاده از مواد ضدعفونی کننده، پایش سلامت کارکنان و افزایش حجم ارایه خدمات به ویژه برای شهرداریهای کلانشهرها را به دنبال داشته است. با ادامه دوره شیوع بیماری و طولانی شدن آن، مسئله کاهش درآمد و افزایش هزینه ها همچنان ادامه خواهند داشت. 3. چالش اشتغال بخش حمل ونقل اعم از رانندگان و کارکنان و بروز مشکلات معیشتی برای رانندگان، متضرر شدن شرکت های حمل ونقل، مشکلات برای پیمانکاران و ... 4. پیش بینی آثار منفی بر کل اقتصاد ایران در صورت طولانی شدن تعطیلی و کاهش فعالیت های اقتصادی با توجه به سهم بالا و قابل توجه بخش حمل ونقل در کاهش ستانده کل اقتصاد (تولید کل) 5. آثار مثبت در بخش حمل نقل: علی رغم چالش های پیش آمده، فرصت هایی نیز برای بخش حمل ونقل ایجاد شده است که ازجمله آنها می توان به کاهش مصرف سوخت، کاهش تصادفات رانندگی، فرصت برای اصلاح ساختارهای معیوب بخش حمل ونقل و اجرای اقدام هایی مانند توزیع ساعات کاری مشاغل، استفاده از سرویس ویژه، و به طور کلی کاهش سفرهای روزانه اشاره کرد. برای کاهش تبعات کرونا، راهکارها و اقداماتی با ملاحظات مختلف ازجمله اینکه بتوانند در دوره 6 ماه تا یک سال کارایی داشته باشند به شرح زیر پیشنهاد می شود: 1. اقدامات فیزیکی مانند ضدعفونی کردن وسایل نقلیه عمومی، نظارت بر نیروی کار، فاصله گذاری اجتماعی (مانند نشانه گذاری صندلی ها، محل ایستادن و صف خریداری بلیت اتوبوس و مترو) و اقدامات آموزشی و فرهنگ سازی، مجموعه ای از اقدامات فوری هستند که انجام آنها در دوران شیوع بیماری، دائمی بوده و تا پایان دوران شیوع بیماری، همواره باید انجام شوند. 2. حمل ونقل شهری: چالش اصلی، پاسخگویی همزمان به تقاضای حمل ونقل، در اثر از سرگیری تدریجی فعالیت های روزانه، و رعایت فاصله گذاری اجتماعی است. در این راستا، دو مسئله جدی در کلان شهرها، اولاً نحوه ادامه فعالیت حمل ونقل همگانی در شهر و ثانیاً دسترسی حومه ای به کلان شهرها است. در این راستا، پیشنهادهایی به شرح زیر مطرح می شود: o توزیع ساعات کاری مشاغل که راهکاری کم هزینه و امکانپذیر است. o طراحی سرویس ویژه با رعایت فاصله گذاری لازم است. با توجه به الزام کارکنان دولت برای حاضر شدن در سر کارها، می توان در گام اول، راه اندازی سرویس ویژه برای کارکنان دولت را آغاز کرد و در ادامه آن را برای استفاده عموم نیز توسعه داد. o فعالیت خطوط مترو یک چالش جدی است. تعطیلی کل یا حتی برخی از خطوط برای طولانی مدت ممکن نیست. اما شاید بتوان به تعطیلی برخی ایستگاه ها و ایستگاه های تبادلی فکر نمود. کاهش مطلوبیت از طریق کاهش خدمات (مثل تعطیلی برخی ایستگاه ها) در میان مدت ممکن است کارا باشد. o در خطوط اتوبوسرانی پرتقاضا (شامل خطوط BRT و سایر خطوط)، امکان تعطیلی کل یا حتی برخی خطوط برای طولانی مدت وجود ندارد. اضافه کردن ناوگان باید در دستور کار قرار گیرد. امکان تعطیلی خطوط کم تقاضا و استفاده از ناوگان آن و نیز استفاده از ناوگان آزاد بخش خصوصی برای سرویس دهی با فاصله گذاری اجتماعی می تواند مورد توجه قرار گیرد. o لغو کوتاه مدت طرح های ترافیکی و بازنگری در این طرح ها در بلند مدت با توجه به شرایط تأمین ظرفیت حمل ونقل عمومی با رعایت فاصله گذاری پیشنهاد می شود. 3. در شهرهای کوچک و خارج از محدوده کلان شهری، توسعه شیوه های پیاده روی و دوچرخه سواری و به طور کلی آموزش و توصیه به کاهش سفرهای روزانه مورد تأکید بیشتری است. 4. حمل ونقل جاده ای: مسئله اصلی کاهش تقاضای سفرهای بین شهری و متضرر شدن شرکت های حمل ونقل است. استفاده از حمایت های مالی دولت و در عین حال ارائه خدمت ازسوی ناوگان برون شهری برای کوتاه مدت و میان مدت به خصوص برای پاسخگویی به سفرهای حومه ای پیشنهاد می شود. به طور کلی، مطالعه مسائل و راهکارهای این بخش همچنان جای تأمل بیشتری دارد. 5. حمایت های مالی دولت از بخش های آسیب دیده در بازه زمانی شیوع بیماری، امری لازم است اما باید توجه داشت که با توجه به محدود شدن شدید منابع مالی دولت به دلایلی مانند مسائل اقتصاد جهانی، تحریم ها، کاهش قیمت نفت، آثار اقتصادی بحران کرونا، تبعاً باید به کاهش هزینه های سنگین از جمله به تعویق افتادن توسعه آزادراه ها، احداث خطوط مترو و ابرپروژه های شهر توجه نمود. 6. انجام فراخوان و مذاکره با بخش خصوصی و کمک گرفتن از بخش خصوصی به ویژه استارت آپ های دارای راهکار باید مورد توجه باشد. 7. در بلند مدت باید به برنامه ریزی کاربری زمین و کاهش وابستگی به سفرهای طولانی آونگی توجه شود. گفتنی است که مدت اعتبار پیشنهادهای فوق، بسته به میزان طولانی شدن دوران شیوع بیماری متفاوت است که توضیحات مفصل تری در این خصوص در متن گزارش (فصل چهارم) ارائه شده است. به طور کلی، راهکارهای پیشنهاد شده، تنها یک فهرست اولیه است که جزئیات هر یک نیاز به بررسی و مطالعه بیشتر و دقیق تری دارد. باید توجه کرد که اپیدمی کووید-19 پدیده پیچیده ای است که سرنوشت و روند گسترش آن به سادگی قابل پیش بینی نبوده و برای ارزیابی دقیق تأثیر ویروس کرونا بر اقتصاد و به طور خاص بخش حمل ونقل، نیاز به اطلاعات زیادی وجود دارد که به دلیل نوپدید بودن این ویروس هنوز داده های لازم تولید نشده است. ازاین رو، رصد مسائل و چالش ها و نیز راهکاریابی و ارزیابی آنها باید به طور دائم مورد توجه باشند. درنتیجه، ادامه پژوهش درخصوص آثار کرونا بر بخش حمل ونقل پیشنهاد می شود. همچنین، باید توجه کرد که در این گزارش، اثر حمل ونقل بر شیوع کرونا مورد بررسی قرار نگرفته است که این موضوع نیز قابل بررسی است.

بحران شیوع ویروس کرونا علاوه بر تهدید گسترده و عمیقی که برای سلامت جامعه ایجاد کرده است، همه فعالیت های جمعی از جمله فعالیت های اقتصادی و صنعتی را نیز متأثر ساخته به نحوی که ابعاد همه گیری این بیماری و تبعات آن با همه بحران های پیشین قابل مقایسه نبوده و ضروری است آثار این موضوع بر حوزه های حیاتی و استراتژیکی مانند صنعت برق که زیرساخت شریان اقتصادی است، مورد بررسی قرار گیرد و راهکارهایی برای مقابله با آثار خطرناک آن ارائه شود. مهم ترین آثار احتمالی شیوع کرونا بر «عرضه برق» عبارتند از: « اختلال در زنجیره تأمین تجهیزات صنعت برق و سوخت مورد نیاز نیروگاه ها»؛ « اختلال در اجرای پروژه های احداث، نگهداری و تعمیرات» و «ناپایداری شبکه تولید، انتقال و توزیع برق و بروز خاموشی». در سمت تقاضای برق نیز «کاهش تقاضا و تغییر الگوی مصرف بخش های مختلف در کوتاه مدت» و «آثار افزایش ناگهانی مصرف در صورت کنترل بحران کرونا در میان مدت»، از پیامدهای احتمالی کرونا بر صنعت برق است. مقابله با این آثار نیازمند به کارگیری مجموعه ای از سیاست ها و اقدام های فرابخشی و بخشی است که به عنوان پیشنهاد ارائه شده است.